Αστυνομία ή Τρέλα

Από όλους τους θιασώτες του φιλελευθερισμού, με τους οποίους συνομίλησα τις τελευταίες εβδομάδες με θέμα την παγκόσμια οικονομική κρίση, άκουσα τα ίδια επιχειρήματα.
Το πρόβλημα είναι ότι:
δεν αφήνουμε την αγορά να αυτορυθμιστεί
δεν έχουμε πραγματικά ελεύθερη αγορά
το κράτος παρεμβαίνει περισσότερο από όσο πρέπει στις ζωές μας κλπ.
Αν κατάλαβα καλά το πρόβλημα εντοπίζεται στον κρατικό παρεμβατισμό. Πρέπει δηλαδή κατά την άποψη αυτή να περιορίσουμε ακόμα περισσότερο το κράτος δικαίου, να περικόψουμε κι άλλο τα ασφαλιστικά δικαιώματα, να ελαστικοποιήσουμε περεταίρω την αγορά εργασίας. Γιατί όχι να ιδιωτικοποιήσουμε και άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα την δημόσια υγεία.

Αν αυτό θα λύσει το πρόβλημα να το κάνουμε. Αν μας απαλλάξει από τις δυσκολίες της ζωής να το κάνουμε. Εφόσον με τον τρόπο αυτό θα παραχθεί περισσότερος πλούτος, ο οποίος θα κατανεμηθεί στους παρίες του συστήματος να το κάνουμε. Αν είναι να περιορίσουμε το ποσοστό αυτών που «ζουν» κάτω από το όριο της φτώχειας να το κάνουμε.
Πριν τα κάνουμε όλα αυτά όμως, καλό θα ήταν να ασκήσουμε και λίγη κριτική στο υπάρχον οικονομικό σύστημα, το οποίο -όσο και αν κάποιοι δεν θέλουν να το παραδεχτούν- λειτουργεί με κανόνες ελεύθερης αγοράς.
Να αναρωτηθούμε αν και κατά πόσο το συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο βοηθάει τις αδύναμες τάξεις. Αν βοηθάει στην διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης. Αν, τελικά, δημιουργεί συνθήκες οικονομικής ευημερίας για τους πολλούς, χωρίς να αποκλείει τους υπόλοιπους και αν αποτελεί εγγύηση πολιτικής ελευθερίας. Στα ερωτήματα αυτά θα προσπαθήσω να απαντήσω, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα την Αγγλία της Θάτσερ (η γυναίκα αυτή στην Αγγλία είναι κάτι σαν το Μητσοτάκη – ο άνθρωπος που αγαπάμε να μισούμε).
Για να δούμε όμως.

Νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε αν δεχτούμε ότι ένα φιλελεύθερο πείραμα παρουσιάστηκε στην Αγγλία την δεκαετία του 80 επί πρωθυπουργίας Θάτσερ. Ας προσπαθήσουμε σύντομα να σκιαγραφήσουμε την πολιτική συγκυρία της δεκαετίας αυτής: Η Θάτσερ είχε μια ευρεία πλειοψηφία (κοινωνική και εσωκομματική) και έμεινε στην εξουσία για 10 χρόνια. Θεωρώ σημαντικό το γεγονός ότι η δεκαετία αυτή βρήκε την Αμερική υπό την καθοδήγηση των Ρεπουμπλικάνων, οι οποίοι εφάρμοσαν μια πολιτική όμοια με αυτή των Άγγλων Συντηρητικών.
Από τα παραπάνω είναι νομίζω σαφές ότι η Θάτσερ είχε όλες τις προϋποθέσεις να εφαρμόσει την φιλελεύθερη πολιτική της, δίχως κανένα περιορισμό. Και το έκανε…
Η οικονομική πολιτική των Συντηρητικών πήρε σάρκα και οστά στη θεωρία του Μονεταρισμού, όπως την οραματίστηκε ο Αυστριακός οικονομολόγος Friedrich Hayek. Μια θεωρία ριζοσπαστική την εποχή που εφαρμόστηκε, αφού το οικονομικό σύστημα που προτιμούσαν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες, κυρίως οι Ευρωπαϊκές, κατά τον εικοστό αιώνα ήταν φύση και πράξη προστατευτικό.
Ο Μονεταρισμός, όντας νεοφιλελεύθερο δημιούργημα, πρεσβεύει και παλεύει για τη δημιουργία μιας ισχυρής οικονομίας. Ισχυρή οικονομία, όπως την αντιλήφθηκε η τότε συντηρητική κυβέρνηση, σήμαινε πτώση ορισμένων οικονομικών δεικτών. Ο κύριος -όχι ο μοναδικός βέβαια- στόχος ήταν η πτώση του πληθωρισμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση άλλων οικονομικών/κοινωνικών δεικτών, ένας εκ των οποίων είναι η ανεργία.
Ενδεικτικά θα αναφερθώ στην απόφαση που πάρθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 80 για το κλείσιμο των ορυχείων άνθρακα. Αυτή η απόφαση σαφώς βοήθησε στην πτώση του πληθωρισμού, στην περικοπή των δημοσίων δαπανών και στην εξοικονόμηση κρατικών πόρων. Έδωσε φτερά στις εξαγωγές και βελτίωσε την στατιστική της ανάπτυξης.
«Βοήθησε» επίσης στο να χαθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Αυτό βέβαια υποχρέωσε τους απολυθέντες να κατεβούν σε απεργία, έχοντας σαν στόχο την επανάκτηση της εργασίας, για την διάσωση της ίδιας της προσωπικότητας τους. Ψιλά πράγματα θα μου πείτε. Εντάξει, μπορεί να συμφωνήσω, ωστόσο το αποτέλεσμα ήταν να υπάρξουν πολύμηνες κοινωνικές αναταραχές.
Το πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται από το συγκεκριμένο παράδειγμα είναι ότι μια νεοφιλελεύθερη πολιτική τείνει -και ως ένα βαθμό τα καταφέρνει περίφημα- να αποσταθεροποιήσει την κοινωνία, προκαλώντας παράλληλα τραγικές συνέπειες στους οικονομικά αδύναμους.
Η απάντηση των Συντηρητικών στις συνεχείς διαδηλώσεις με αίτημα την επαναλειτουργία των ορυχείων, ήταν η εισαγωγή μιας σειράς νομών σχετικά με τη δημόσια τάξη (βλ. Public Order Act 1984). Οι νόμοι αυτοί διεύρυναν την ήδη αυξημένη, συγκριτικά με άλλες φιλελεύθερες δημοκρατίες, εξουσία της αστυνομίας. Με τον τρόπο αυτό η αστυνομία απόκτησε –και φυσικά χρησιμοποίησε- τη δύναμη να συλλαμβάνει αδιάκριτα και χωρίς λόγο πολίτες οι οποίοι διαδήλωναν ειρηνικά. Τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα –από φιλελεύθερα συντάγματα μάλιστα- της διαφωνίας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή εξαφανίστηκαν ως δια μαγείας.
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι ακόμα και ένα ακραιφνώς φιλελεύθερο κράτος περιορίζει σημαντικά τις πολιτικές ελευθερίες, προκειμένου να εφαρμόσει την οικονομική πολιτική του.

Και να μια αντίφαση που εντόπισα εγώ και όχι ο Καμύ, φίλε Γιώργο.
Πως είναι δυνατόν ένα φιλελεύθερο κράτος να καταφεύγει σε ανελεύθερες μεθόδους, για να κάνει πράξη μια φιλελεύθερη πολιτική.
Αυτά προς το παρόν.